Bornova'nın ilk Türk kulübü: Bornova Gençler Birliği / KSK Bornova Lokali-1933 / Yamanlar Spor -1937

Şimdiye kadar yapılan araştırmalarda Bornova’da Türklerin faaliyetleri hakkında futbol özelinde çok fazla çalışma yapılmadığı aşikardır. Bende Karşıyakalı bir sporsever araştırmacı olarak, resmi ikametimin bulunduğu Bornova’yı ve Bornova’da Türk sporunun gelişimini araştırmak için kolları sıvadım.

Aslında bilinen ve çeşitli akademik çalışmalara konu olmuş(Hasan Mert; Sosyal,Ekonomik ve Kültürel Yönleriyle Bornova – Doktora Tezi) Bornova Gençler Birliği kulübünün; kuruluşu, kurucuları, forma rengi, ilk kadrosu ve ilk galibiyeti  gibi önemli bilgileri aktarmak ve netleştirmek için bu çalışmayı gerçekleştirdim.

Bildiğiniz üzere İzmir’de kurulan ilk Türk kulüpleri, 1910’ların başında Karşıyaka ve Altay kulüpleri ile İttihatçılar tarafından kurulan İdman Yurdu kulübünün de aynı yıllarda faaliyette bulunduklarını daha önceki makalelerimde aktarmıştım.

Spor severlerin bildiği üzere, Bornova’da bulunan İngiliz kulübü 19. Yüzyılın sonlarından itibaren faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak bir Türk kulübü ilk kez İzmir’in işgalden kurtuluşu sonrası 8 Ağustos 1924 tarihinde Kars Mektebi’nde bulunan Türk Ocağı himayesinde resmen teşkil edecekti.

İlk olarak 8 Ağustos 1340(1924) tarihinde “Umum Spor Kulüplerine” başlıklı gazete ilanı ile İzmir ve Karşıyaka spor kulüplerinin temsilcilerini davet eden Bornova İdman Ocağı’nın resmi açılışı yapılmıştı. İzmir’den ve Bornova’dan tren saatleri ilgili bilgi ilanda aktarılmış, İzmir spor cemiyetine mensup kulüplerin temsilcileri çağırılmıştı.

İkinci kaynağımızda Kars Mektebi’nde Ocak binasında yapılan resmi açılışa ait bilgilerle beraber kulübün fahri başkanlığına dönemin Adliye Vekili(Adalet Bakanı), Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarından Mahmud Esat(Bozkurt) bey’in seçildiği ve davetliler arasında İstiklal Madalyalı kumandanlarımızdan, Ferik rütbeli İzmir Müstahkem Mevkii Kumandanı Mehmed Emin Koral’da bulunmakta ve bir konuşma yapmaktaydı.

İlgili haber şöyle;

BORNOVA GENÇLER BİRLİĞİ

“Bornova Gençler Birliği’nin küşad(açılış) merasimi Cuma günü saat beşte(17:00) icra edilmiştir. Merasimde Emin Paşa, Mahmud Esad, Umur-u Hukukiye(Hukuk İşleri) Müdürü, Maarif(günümüzde Milli Eğitim) Müdürü Ahmed Naili, Polis Müdürü Rıfat bey efendilerle daha bir çok zevat bulunmuşlardır.

Merasime tam beşte (17:00) başlanmış, Suphi efendi spor hakkında kısa bir nutuk irad ederek birliğin reis-i fahriliğini(fahri başkanlığını) kabul etmelerinden dolayı Mahmud Esad bey’e teşekküratta bulunmuştur.

Mahmud Esad bey’de, gençliğin terakki(gelişme) ve yükselmesi ve muhakkak idamesi hakkında bir nutuk iradıyla reis-i fahriyeliği deruhte eyledi(üstlendi).”

Kulüp fiilen 8 Ağustos 1924 tarihinde kurulmuş ve artık maçlara başlamıştı.

Ve ilk galibiyetini 24 Teşrinievvel(Ekim) 1340(1924) tarihinde, futbolun İzmir’deki ilk temsilcilerinden olan Bornova İngiliz Takımı’na karşı alarak bir devri sona erdirmişlerdi.

Gazete haberinde “Bornova Gençler Birliği’nin İlk ve Şanlı Galibiyeti” olarak aktarılmıştı.

Bornova Gençler Birliği: 5

Bornova İngiliz Muhtelit Takımı: 2

24 Ekim Cuma günü Bornova çayırında oynan maça Bornova gençleri, Yeşil-Siyah formalarla, saat 15:00’da çıkmıştı. Bornova İngiliz Muhtelit(Karma) takımı 15:20’de sahaya gelmişti.

Saat 15:30’da 7000 kişiyi aşkın seyirci huzurunda başlanan maç, Bornova Gençler Birliği’nin 5-2 galibiyeti ile sonlanıyordu. 

Bornova Gençler Birliği bu maça şöyle çıkmıştı; Şükri, Tevfik, Ulvi, Abdurrahman, Adnan, Necati, İsmail, İbrahim, Münir, Hüsni, Ahmed.

Bu kadro Bornova Gençler Birliği’nin bilinen ilk kadrosudur.

Sonrasında ise Bornova Gençler Birliği için işler pek iyi gitmemişti. Yazının başında belirttiğim Sayın Hasan Mert’in ilgili tezinde şöyle aktarılmıştı:

“Bornova Gençler Birliği kurulduğu ilk yıllarda fazla faaliyet gösterememiş bunun sonucunda Kulüp Başkanı Osman Bey eleştirilere hedef olduğu gibi kulüpten bazı istifalar da söz konusu olmuştu. İlk olarak, Boks Şubesi üyelerinden Necdet Bey’in de istifa ettiği öğrenildi. Bunu takip eden günlerde kulüp idarecilerinden Hikmet Bey ve daha birçok idareci istifa ediyordu. Buna benzer haberlerden anlaşıldığına göre Kulüp birçok zorluklar çekmekte ve gelişmekten ziyade gerileme yaşamaktaydı. Gerçi bu kötü gidişi durdurmak için çaba sarfedilmiyor da değildi, ilgilileri bir araya getiren toplantılar tertip edilerek kulüp toparlanmaya çalışılıyordu.”

1931 yılına kadar gayrı federe olarak çalışan Bornovalı gençler, 1933 yılına gelindiğinde işler istedikleri gibi gitmeyen Bornova Gençler Birliği’ne, İzmir’in Karşıyaka’sından bir rakip gelmişti.

“Karşıyaka Spor Kulübü Bornova Lokali” olarak Bornova’da faaliyetlerine başlayan KSK, Bornova ecnebi(İngiliz) takımları ile maçlara başlamışlardı.

Atatürk’ün de hocası olarak kabul edilen, Bornova Gençler Birliği kurucularından, emekli binbaşılardan Nezir bey, Haşim ve Abidin beylerin teşebbüsleri ile Karşıyaka Spor Kulübü Bornova Lokali, Haziran 1933’de resmen teşkil edilmişti.

İlk maçını KSK İkinci takımı ile yapan Bornova Lokali, Bornova’da spora hareket getirmişti. Bornova sporculuğunu yükseltmeye çalışan KSK Başkanı Rifat bey ve çeşitli üyeler de açılışta ikramlarda bulunmuşlardı.

1937 yılına kadar faaliyetlerini sürdüren Bornova Gençler Birliği ve KSK Bornova Lokali İzmir valisi Fazlı Güleç’in İzmir genelinde almış olduğu karar ile İzmir’deki 8 spor kulübünün 3 kulübe düşürülmesi kararını alarak, KSK ve Bornova takımları Yamanlar Spor adı altında birleşmişlerdi. Kulüp merkezi Karşıyaka Halk Evi olacak şekilde Yamanlar Spor resmen ortaya çıkmıştı.

İzmir’in kurtuluşuna müteakiben 1940’lara kadar olan kısımda, sporun gelişimi için çalışan Bornova Gençler Birliği’ni, KSK Bornova Lokalini ve Yamanlarspor’a dönüşümünü aktarmaya çalıştık. Bornova’da Türk futbolunun bilinmeyenlerini ilk kez aktardık. İzmirli spor severlere keyifli okumalar dilerim.