Black Friday –Hayırlı Cuma- Efsane Cuma hangisi?

Cuma günü tüm İslam alemi için kutsaldır, ayrıcalıklıdır. Bu konuda Hz Muhammed şöyle buyurmuştur; ''Üzerine güneş doğan en hayırlı gün Cuma günüdür. Adem o gün yaratıldı, o gün cennete konuldu ve yine o gün cennetten çıkarıldı (Müslim, Cuma 17,18)''. Peki, Amerika menşei'li olup da Kanada ve İngiltere ile devam eden, sonrasında da dünya geneline yayılmakta olan ''Black Friday'' kavramının İslam alemi için özel kabul edilen bir güne atfen bilinçli yapılmış bir algı operasyonu olduğunu iddia edebilir miyiz?!

Diyanet İşleri Başkanlığı'na göre black friday=kara cuma ifadesi bu maksatla kullanılıyor gibi bir yargıya varmamıza neden olan bir Cuma hutbesi vardı; ''Bir inancın sembolünü hedef alan ve mensuplarını yok sayan böylesi saygısız ifade ve yaklaşımların geleneğimizde yerinin olmadığı, bir dinin kutsalının çılgınca ve sınırsızca bir tüketim anlayışına alet edilmesinin  asla kabul edilemez bir durum olduğu'' şeklinde ifadeler yer alıyordu... Diyanet İşleri Başkanlığı'nın gösterdiği hassasiyetin gerçeklik payı olabilir mi, yoksa gösterilen bir ''aşırı'' hassasiyet mi mevzu bahis tartışılır. Gerçekten bir dinin kutsalını yermek maksadı taşımıyor olsa bile bu tanımlama yapılırken İslam alemi tarafından yaşanabilecek alınganlık hesaba katılabilirdi belki de! Gerçi söz konusu Amerika olunca kavramların öncelik sıralaması, ahlaki değerlerin çok arka planda yer aldığı bir seyir izliyor ne yazık ki... Bunun en somut örneğini daha yakın zamanda görmedik mi!

Donald Trump öldürülen gazeteci Kaşıkçı ile ilgili olarak Suudi prensinin neredeyse yüzde yüze varan sorumluluğı ortaya çıkmışken kalkıp da ''100'lerce milyar doları Rusya ve Çin'e terkedemem. Benim önceliğim Amerika'' şeklinde bir açıklama yaparak kendileri için paranın insan hayatından daha önce geldiğini en birinci ağızdan ifade etmiş oldu geçtiğimiz günlerde. Hal böyleyken kalkıp da Amerika'nın black friday tanımlaması yapma konusunda bazı manevi hassasiyetleri dikkate alacağını düşünmek de zaten hayalcilik olur. Yine de ben bu tanımlamanın maksatlı bir tanımlama olduğunu ve İslam alemi için kutsal kabul edilen bir güne atfen bilinçli yapıldığını zannetmiyorum. Şayet black friday kavramının tarihsel gelişimine ve bu şekilde ifade edilmesinin ortaya çıkışına bakılacak olursa altında yatan nedenlerin çok daha farklı olduğu daha net anlaşılacaktır.

İlk olarak 1932 yılında Şükran Günü'nden sonraki Cuma günü, Noel alışveriş sezonunun başlangıcı olarak kabul edilmek suretiyle gündeme gelen ve herhangi bir isme de sahip olmayan bir günmüş. Alışveriş çılgınlığı ve indirimle alakalı olan bu etkinliğin taşıdığı herhangi bir dini anlam da bulunmuyor! Bu tarihte ABD'ndeki marketler, alışveriş merkezleri çok erken saatlerde açılıp, çok geç saatlere kadar hizmet vermeye başlamışlar ve bu durum yapılan ciddi orandaki (%90'lara varan) indirimlerle hep bu şekilde sürüp gitmeye başlamış. Black Friday adı ise 1961'de Philadelphia'da yaşanan kaotik durum sonrasında ilk olarak bir yerel gazetede kullanıldıktan sonra devamlı olarak bu isimle anılır hale getirmiş bu günü... 1961'de Philadelphia'da trafikte araçların yerinden kıpırdayamadığı ve yoğunluktan insanların birbirini ezdiği bir Şükran Günü sonrası Cuma'sı yaşandığı için o güne ithafen ''black friday=kara cuma'' tanımlaması yapılmış ve sonrasında bu isim kalıcı bir hal almış. Bir diğer ve daha zayıf olasılık olarak görünen iddia ise, bu günde mağazalar kapılarını daha gün doğmadan sabahın karanlığında, saat 04:00-05:00 gibi açtıklarından bu isimle adlandırıldığı yönünde! Sonuç itibariyle her iki gerekçenin de altında yatan bir İslam karşıtlığı varmış gibi görünmüyor. Tabi ki de görünmeyen bir amaç taşıyorsa da bunu anlayabilmek için niyet okumayı becerebilmek lazım ki bende de ne yazık ki o yetenek yok..!

Kanada ve İngiltere'de Amerika'dan daha farklı bir tarihte black friday adı altında yaşanan alışveriş çılgınlığı olsa da dünya genelinde ise Amerika ile aynı günde bu çılgınlık yaygın hale gelmeye başlamış durumda. Amacı da belli ki sadece para para para... Geçen yıl black friday'de, yani sadece bir günde Amerika'da 5 milyar dolarlık bir satış gerçekleştirilmiş. Türkiye'de de bu günde normalde yapılan satışın 7-8 katı satış yapılmaya başlanmış. Bir diğer tanımlamaya göre de yine Türkiye'de bu günde normalde 45 günde yapılabilecek satışa eşdeğer satış bir günde yapılır hale gelmiş. Tabi bunda artık internet üzerinden yapılabilen alışveriş kolaylığının da çok büyük etkisi var. İnternet kolaylığının sağladığı bir diğer avantaj ise mağaza önlerinde yığılıp da mağaza açıldığında insanların birbirini ezmesi olaylarının yaşanma yüzdesini azaltmış olması. Wall Mart gibi büyük alışveriş merkezlerinde hala ciddi izdihamlar yaşanabiliyor gerçi! 2008 yılında Valley-Stream'in açılış saatinde içeriye hücum eden insan seli, bir çalışanın ezilerek ölümüne sebep olmuştu mesela...

Başka kültürlerden iyi ve güzel olan ne varsa almakta bir sakınca görmüyorum ben kendi adıma. Yine kendi adıma bu günü ''kara Cuma'' olarak da görmüyorum. Zaten bu tanımlamaya duyulan hassasiyete istinaden ülkemizde adı değiştirilerek ''efsane Cuma'' yapılmaya çalışılıyor. Benim için ise yılın bir günü bile olsa büyük indirim fırsatlarından faydalanılarak ihtiyaç giderilebilecek ''hayırlı Cuma'' hala. Yani diyeceğim o ki, takılmayın böylesi suni kavramlara. Size faydası var mı yok mu ona bakın. Size ve kutsalınıza zarar veriyor mu vermiyor mu ona bakın. Elin adamı 1961'de yaşanan aşırı yoğunluk ve kaos sonrası ''kara'' dedi diye ne benim güzel Cuma'm, kutsal saydığım gün ne de ben hiç bir zarar görmeyiz düşüncesindeyim. Aşırıya kaçmadan, tadını çıkarın a dostlar..!

Sağlıcakla kalın...