Çocuk Yuvasında İlk Kadın Başhekim: Doktor Sabiha Hanım

Şehrimiz için, kültürümüz için yaptığım araştırmalarımı bu sütunlardan sizlere sunuyorum. Yine önemli bilgileri ilk kez Karşıyaka Haber Gazetesi’nde yayımlamaya devam ediyoruz. Bu yazımızda size ülkemizin ilk kadın doktorlarından Sabiha Hanım’ı aktaracağım.

Hipokrat, Anadolu topraklarında doğmuş, mesleğini icra etmiş ve ölmüştür. Bu topraklarda şifa dağıtmıştır. Kendisinden 500 yıl sonra yaşamış Bergama doğumlu Galenos daha az bilinmekle beraber gene de tanıdık bir isimdir.

Bildiğiniz üzere kadınların doktor olmaları uzun süre yasaktı dünyada. Osmanlı’da ilk kadın doktor ise Ermeni asıllı Zaruhi Kavalcıyan’dır. Cumhuriyetimiz sonrası ise Safiye Ali, 26 Ağustos 1923'te mezun oldu ve Türkiye'nin ilk kadın doktoru olarak tarihe geçti.

KARŞIYAKA ÇOCUK YUVASI BAŞHEKİMİ SABİHA HANIM

Uzun yıllar Çocuk Yuvası'nda müdürlük ve başhekimlik yapan Dr. Sabiha Süleyman Sayın (1903-1984), bu önemli göreviyle pek bilinmese de Karşıyaka'nın tarihine iz bırakmıştır.

Ülkemizde Tıp Fakültesi'nin ilk kadın öğrencilerinden biri olan Dr. Sayın, 1932 yılında pediatri uzmanlığını aldı. 1928 yılında Tıp Fakültesi'nden mezun olan altı kadın öğrenciden biriydi. Mezuniyetinin ardından, fahri olarak Dr. Kadri Raşid Anday’ın yanında pediatri asistanlığına başladı ve 1929 yılında kadın hekimler için ilk maaşlı kadroyu elde etti. Dr. Sabiha Süleyman Sayın, 1934-1941 yılları arasında Karşıyaka Çocuk Yuvası'nın başhekimi olarak görev yapmış ve binlerce çocuğun sağlıklı büyümesini sağlamıştır.

Muayenehanesi, İzmir’de İkinci Beyler Sokakta bulunmaktaydı. Karşıyaka Çocuk Yuvası’nın gelişmesinde büyük hizmetleri bulunmaktadır. 1941 yılında Kahramanmaraş’a tayini çıkmıştır.

HIZIR ALİ BABA ANDACI

Tarihi gazete kupürlerinde rastladığımız bir haberde, Birgi’de bir anıt açılma merasimi aktarılmış. Ülkemizin önemli doktorlarının katılımıyla açılan anıt, Sabiha Süleyman Sayın’ın da orada bulunduğunu bizlere aktarmaktadır.

“Bundan 500 yıl önce Mısır’da Maristan-ı Mısır adıyla anılan şifa yurdunun başhekimi, Birgi köyünden ünlü Türk hekimi Hızır Baba’nın adına, altı aydan beri hazırlanan mermer andaçın önünde açılma şenliği yapılacaktır. Büyük hekim, Aydınoğullarından İsa Bey’in zamanında Mısır’dan çağrılmış ve öz yurduna gelerek son ömrünü bilim ve fen ile orada geçirmiştir. Bu büyük adamın hekimlik ve şifa bakımından o çağlarda yazdığı beş, altı eser Latinceye ve Avrupa dillerine çevrilmiştir.

Birgi’de gönüllü olan ve Türk hekimliği tarihine onur veren büyük hekimin Cumhuriyet çağında izini aramak ve bulmak ve onun adına andaç kurmak Türk varlığının özenli bir zevkidir.

Ettiba Odası namına İzmir’den Bayan Doktor Handan Kutlu, Bayan Doktor Sabiha Sayın, Bayan Doktor Ferhunde, Bay Doktor Necdet Otaman, Bay Doktor Cevat Zeki Bil, Bay Doktor Necmettin Üstüntürk açılma şenliğinde bulunmak üzere güzel bir çelenkle ve bugünkü trenle Ödemiş’e gitmişlerdir.”

Birgi’de makamı bulunan Hızır Ali Baba, ilk Türk doktorlarındandır. Türkiye’de Hacı Paşa olarak bilinir. Birgi’de Derviş Ağa camisinin hemen önünde açılan andaç, İzmir Valisi Kazım Dirik Paşa bulunduğu halde Karşıyaka Çocuk Yuvası Başhekimi ve ilk kadın doktorlarımızdan Sabiha Süleyman Sayın’ın katılımı ile açılmıştır.

Anıtı: 137 cm. yüksekliğinde, mermerden beş basamaklı bir kaide üzerinde yükselir.

Anıtın üzerindeki yazı şöyledir: 13. Üncü Milat, ve 7. Hicri asırda Mısır da (Maristan / Mısır) hastane başhekimi olan Birgili Hızır Ali Bey adındaki büyük Türk doktorunu anmak için andaçtır. Hayatında sekiz büyük eser yazmış ve bir kısmı Evropa dillerine çevrilmiştir.

Aydınoğlu İsa Bey in daveti üzerine Mısırdan ana yurdu Birgiye gelmiştir. Milat 1404 / Hicri 820 yılında ölmüştür. (Anıtın fotoğrafı ve anıtla ilgili bilgiler Erol Şaşmaz Ağabeyin sitesinden alınmıştır.)

Dr. Sabiha Süleyman Sayın, Türkiye’nin ilk kadın doktorlarından biri olarak, özellikle Karşıyaka Çocuk Yuvası'nda başhekimlik yaparak İzmir ve çevresindeki sağlık hizmetlerine önemli katkılarda bulunmuş bir öncüdür. Hem Cumhuriyet’in ilk yıllarında kadınların mesleki anlamda önünün açılmasında hem de tıp alanında kadın doktorların varlığının pekişmesinde önemli bir rol oynamıştır. 1934-1941 yılları arasında Karşıyaka Çocuk Yuvası'nın başhekimi olarak görev yaparken binlerce çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlamış, aynı zamanda İzmir’de özel muayenehanesinde de hizmet vermiştir.

Sabiha Hanım’ın çocuk sağlığı üzerine yaptığı çalışmalar ve başhekimliği sırasında elde ettiği başarılar, dönemin toplumsal normlarına karşı kadınların bilimsel ve mesleki alandaki mücadelesine dair önemli bir örnek teşkil eder. Ayrıca, Hızır Ali Baba gibi önemli tarihi figürlerin izini sürmek ve onların adına anıtlar açılmasına katkı sağlamak, Dr. Sabiha Süleyman Sayın’ın tarih bilincini ve mesleki sorumluluğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Sonuç olarak, Dr. Sabiha Süleyman Sayın’ın yaşamı ve çalışmaları, sadece tıp alanında değil, aynı zamanda kadınların toplumsal alanda varlık göstermesi ve bilimsel ilerlemeye katkıda bulunması açısından önemli bir kilometre taşıdır. Onun izinde ilerleyen nesiller, kadınların bilim ve tıp alanında neler başarabileceklerinin canlı bir örneğini görmüştür. Dr. Sabiha Süleyman Sayın’ın ismi, Türkiye’nin tıp tarihinde onurlu bir yer tutmakta ve onun bıraktığı miras, kadınların sağlık alanındaki mücadelelerine ilham vermektedir.