Bugün 19.12, Dünya Karşıyakalılar Günü

Belki kronolojik veya tarihsel anlamda pek bir önemi olmayan bir gün. Ancak bizim gibi 110 yıllık ve markalaşmaya aday organizasyonlar için takvimde Karşıyakalılık kavramını anımsatacak tarihler değerlidir.

İşte bu yüzden, 110. yılını yaşadığımız 2022 yılı Dünya Karşıyakalılar Günü’nde, bu önemli araştırmayı ilk kez aktaracağız.

İlk voleybol kaptanımız Mekin Halit Onaran.

Keyifli Okumalar.

KULÜBÜMÜZ TARİHÇESİNİ AKTARAN EN ESKİ KAYNAKLAR

1932 yılının Ağustos ayında, İstanbul merkezli, dolayısıyla “ulusal” basın olarak addedeceğimiz Akşam gazetesinde, “İzmir’in eski bir kulübü K.S.K. – Karşıyaka Spor Kulübü nasıl doğdu ve ne suretle tekamül etti?” başlıklı yazıda, Karşıyaka Spor Kulübü’nün kuruluşu, kurucuları, sporcuları, nasıl kurulduğu, o zamana kadar olan başarıları özetle aktarılmış.

Karşıyaka ve İzmir spor camiası için de çok önemli bir yayın.

Ulusal basında ise ilk kez Kaf Sin Kaf tarihçesini yayımlayan, daha önceki yazılarımda aktardığım üzere, 1926 yılında Spor Alemi Dergisi’nde “Kaf Sin Kaf’ın Mazisi” makalesiyle Mustafa Cemal Ahmed Umar’dır.  

Ondan 6 yıl sonra ise Cemal Ahmed bey’in aktardıklarına ilave bilgiler katan Akşam gazetesi nüshası ve değerli bilgileri bize ulaştıran bu iki kaynak, Karşıyaka Spor Kulübü’nün tarihi tesisi yani kuruluşunu anlatan en önemli iki belgesidir. 

İşte, 1932 yılında Akşam gazetesinde bahsettiği üzere, müessisleri yani kurucuları olarak belirtilen Burdur Mebusu Halid(Onaran), belediye azasından Fikri(Altay) ve Çulluzade Şefik beylerin yetiştiği kulüp olarak şampiyonluğa kadar gittiğini aktarmakta.

O kuruculardan Halid bey’i yani Mehmed Halid Onaran’ı ve ailesinin Kaf Sin Kaf ve Cumhuriyet aşkını anlatacağım.

Resmi nizamnamemizde de adı geçen Halit Onaran ve evladı Mekin Halit Onaran.

KARŞIYAKA SPOR KULÜBÜ KURUCULARINDAN: HALİD ONARAN

Mehmed Halid Onaran (1881, İzmir - 18 Mart 1964, Karşıyaka), Türk siyasetçidir.

Vikipedi’de verilen bilgide, İzmir İdadisi(günümüzde Atatürk Lisesi) mezunudur. İzmir Mahkemesi Şer’iye Mülazımlığı(Kadı/Hakim Adayı), Aydın Mektub-i Kalemi Mümeyyizliği(Yazı İşleri Müdürü), İzmir Tahrirat Müdürlüğü, İzmir Vali Yardımcılığı, Mersin ve Maraş CHF Reisliği, TBMM III. Dönem Kars, IV. ve V. Dönem Burdur, VI. Dönem Mardin, VII. Dönem İzmir, VIII. Dönem Muş Milletvekilliği yapmıştır. Evli ve üç çocuk babasıdır.

Vikipedi üzerinden aldığım bu bilgilere bir kaç küçük bilgi eklediğim Halid bey, kulübümüzde çeşitli dönemlerde görev almıştır.

Hatta basın taramalarımda karşılaştığım üzere, 1931 yılı Ekim ayı başında Kaf Sin Kaf kongresinde Kongre Reisi olarak görevalıp, kongreden sonra kurucumuz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ve Mareşal Fevzi Çakmak’a telgraf çekerek yeni yönetimin göreve başladığını bildirmiştir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında, özellikle medrese kökenli hukukçu olması dolayısıyla, Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından taşra bölgelerde sorunlu ve zararlı olunabilecek konuları çözmesi için müfettiş olarak görevlendiriliyordu.

Örneğin; Maraş’ta Gençler Birliği ismiyle kurulan idmancılık/sporculuk görünümlü, kişisel çıkar ve menfaat derneğini teftiş için görevlendirilmişti.

Her ilde yapmış olduğu konuşma ve nutuklarında, Cumhuriyet kazanımlarını ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğini haykırmıştır.

Halid bey’den sıkça bahsedeceğiz ilerleyen yazılarımızda zaten. 

Bu yazımızda Halid bey’in değerli evladı, Cumhuriyet sonrası kurucularımızdan Mekin Onaran’dan bahsedeceğiz.

KARŞIYAKA SPOR KULÜBÜ VOLEYBOL ŞUBE KURUCUSU VE İLK KAPTANI: MEKİN HALİT ONARAN!

Mekin bey, babası Halid bey’in de kurucusu/müessisi bulunduğu Karşıyaka Spor Kulübü’nün kurucu sporcularındandır.

Türkiye’de ve Karşıyakamızda, voleybol ve tenis branşlarının kurulmasında emeği en fazla olan, hatta voleybol şubemizin ilk şube idarecisi ve kaptanıdır.

Faaliyetlerine 1922 yılında İzmir’in kurtuluşu ile başlayan voleybol şubemiz, ilk kurulduğu yıllarda, kendisine rakip olarak gördüğü Altay, İzmir Sultanisi(Atatürk Lisesi), YMCA (Genç Hıristiyanlar Cemiyeti), Amerikan Koleji gibi takımlarla maçlar oynamıştı.

Aydın Demiryolu Kumpanyası(Şirketi) voleybolcuları ise çoğunlukla Amerikan Koleji öğrencilerinden oluşmaktaydı.

Bulduğum kaynaklarda ilk kez tespit ettiğimiz ve spor tarihimizi değiştiren “voleybol kahramanı” olarak anılan Tayyar bey Karşıyakalıdır.

İlk kalecimiz Malik(Yaylım) bey’de yine futbol dışında voleybol şubemizde ilk görev alanlardan.

Camianın büyükleri ise bu organizasyonları organize etmiş, hem voleybol hem de tenis kortlarının kurulmasında emekleri geçmiştir. İplikçizade Süreyya ve Sadi beyler, genç yaşlarındaki idareciliklerinin dışında bu organizasyonların hem oluşumunda öncü olmuş hem de hakemlik görevinde bulunmuşlardır.

Bu branşlarımızın dışında Boks sporu da İzmir’de Karşıyaka ile başlamıştır diyebiliriz. Hem idareci hem de boks öğretmeni olarak görev yapan Boksör Salih bey’de Karşıyaka tarihi için önemli bir kişidir.

Yine kurucularımızdan Çulluzade ailesinin evladı Refik Şefik bey ve Mahmut bey ilk boksörlerimizdendir.

EVRENSEL DEĞER OLARAK KARŞIYAKALILIK

Karşıyakamız tarihi hakkında ilk kez bahsettiğimiz bu önemli bilgi ve faaliyetlerinden çıkartacağımız sonuç, özellikle İzmir’in kurtuluşu sonrası hem kentimizde, hem de Türkiye’de, Cumhuriyet devrimlerinin gençliğe benimsetilmesi ve gençliğe aşılanmaya çalışılan beden sağlığı kavramındaki maksadın; sağlıklı nesiller yetişmesi ve memlekete faydalı olmak fikri ile ortaya çıkmış kolektif bir hareket olduğudur.

Kaf Sin Kaf’ın ilk kurumsal kimliğinde, yani Karşıyaka Türk Gençler Birliği(1922)’nin üye kartı üzerinde eski yazı ile “Sağlam vücutta, sağlam fikir bulunur” özdeyişi yazılıdır.

Bu özdeyişin orjinali ve fikir babası, milattan 387 sene evvel yaşamış filozof Platon/Eflatun, orjinali latince olan “Mins sana in corpore sano” özdeyişini söylemiştir. Platon’la aynı fikri benimseyen memleketin en eski sporcularından, günümüzde Atatürk Lisesi olarak bildiğimiz İzmir İdadi’sinin ilk jimnastik muallimi Selim Sırrı(TARCAN) bey ise; “Salim akl, sağlam vücuttadır.” şeklinde tercüme etmiştir bu özdeyişi.

Karşıyaka Spor Kulübü, yeniden canlandırılması/ihya edilmesi ertesi 1923 yılı başında, günümüzde Şehit Fazıl Bey Caddesi olarak bildiğimiz sokaktaki tesislerimizde önce voleybol, kısa zaman sonra tenis ve boks branşları ile çalışmaya başlamıştı.

İlk kez tespit ettiğimiz voleybol maçımızı, dönem kaynağında aktarıldığı şekilde siz değerli okuyucuyla paylaşıyoruz.

“Karşıyaka Türk Gençler Birliği kulüp binasında faal ve fahri azaları şerefine mükellef bir çay ziyafeti keşide etmiştir. Ziyafette, Fahrettin(Altay) Paşa hazretleriyle, Ertuğrul mebusu Hamdi bey(Osmanzade Hamdi Aksoy) ve Karşıyaka’nın en kibar ve mümtaz zevatı hazır bulunmuşlardır. Gençlerden Sadi(İplikçi) bey birliğin senelik mesai raporunu okumuş ve sözlerine büyü bir alkış tufanı içinde nihayet vermiştir. Buna müteakip kulübün arka tarafında, mahal-i mahsusta kaptan Mekin bey’in birinci ve ikinci takımlar arasında tertip ettiği hararetli bir voleybol maçını seyre davet edilmişlerdir. Oyun mahaline nazır cephe koltuklarla tefriş edilmiştir(dekore edilmiştir).

Oyuncular beyazlı ve kırmızılı olmak üzere  iki kısma ayrılmıştı. Hakem vazifesini Süreyya(İplikçi) bey ifa ediyordu. Oyunda Tayyar ve Malik bey’ler çok maharet göstermişlerdir. Bilhassa voleybol kahramanı olarak yad edilen(hatırlanan) Tayyar bey imtidadlı(sürekli) alkışlara mazhar olmuştur.”

Kaynağından aktarmış olduğum bu müsabaka Karşıyaka voleybol şubemizin şimdiye kadar bilinen ilk müsabakasıdır.

KAF SİN KAF’TAN DÜNYA BANKASI’NA: İKTİSAT PROFESÖRÜ MEKİN H.ONARAN

Mekin bey, 110. Yılımızda ortaya çıkardığımız tarihi fotoğrafta ayakta en sağda bulunurken, kendisi hakkında hiç bilgi bulunmuyordu.

Yaptığım tarih araştırmalarında yine kulüp tarihimize bir iz bırakıyoruz. Karşıyaka ve hatta İzmir kent tarihinin, iktisadi anlamda yetiştirdiği bu önemli kişiyi tarihe not olarak bırakıyoruz.

İzmir Amerikan Koleji’nden mezun olduktan sonra üniversite eğitimi için Londra Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne kayıt olmuştur. Yüksek lisansını “Para ve Bankacılık” üzerine tamamladıktan sonra 1935 yılında memlekete dönmüştür.

Londra’da bulunduğu sırada Türk Büyükelçiliği görevini de sürdürmüştür.

Önemli bir bürokrat olarak memlekete hizmete başlayan Mekin bey, İktisat Vekaleti(Bakanlığı) Türkofis Müşavirliği(Türkofis, 1929 Dünya Ekonomik Buhranının etkisiyle dış ticaretin durgunlaşması sonucunda ülkenin iktisadî alanda gelişimini sağlamak ve uluslararası ticareti geliştirmek amacıyla kurulmuş bir dış ticaret örgütüdür.), İşbankası Müşavirliği, Maliye Vekaleti Bankalar Yeminli Murakıbı(Denetçisi) ve Umumi Murakebe Heyeti(Yüksek Denetleme Kurulu) Umumi Katipliği(Genel Sekreterliği) görevlerini sürdürmüştür.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda ülkemizi temsil etme şerefine erişen Mekin bey, ülkemizin de kurucusu bulunduğu uluslararası iktisadi örgüt olan Dünya Bankası’na bağlı Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası’nın Türkiye, Mısır, Habeşistan, İran, Irak, Lübnan ve Suriye temsilcisi ve sorumlusu olarak görev yapmıştır.

Ülkemizin iktisadi programlarının ilk kez hazırlanması ve denetlenmesi konularında çok emek sarf etmiştir. Öncü olmuştur. Türkiye’nin ekonomi danışmanı olarak bir “dahi” olarak Dünya Bankası arşiv belgelerinde bahsedilmektedir.

BARKER MİSYONU RAPORUNUN İNCELENMESİ

Türkiye’nin Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (International Bank for Reconstruction and Development “IBRD”) ve Uluslararası Para Fonu’na (İnternational Money Fund “IMF”) üye olmasının ardından 1950 öncesi CHP (Cumhuriyet Halk Partisi) iktidarının son hükümeti olan Şemsettin Günaltay’ın Başbakanlığı döneminde Türk ekonomisinin kalkındırılması için incelemeler yapmak üzere Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası’ndan bir uzman heyet davet edilmiş, banka da James M. Barker başkanlığındaki bir heyeti Türkiye’ye göndermeye karar vermişti.

Demokrat Parti’nin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950 seçimlerinin ardından Haziran 1950’de Ankara'ya gelerek çalışmalarına başlayan heyet üyeleri 8 Eylül 1950’de Türkiye'den ayrılmıştı.

Heyetin hazırladığı rapor 15 Mayıs 1951’de Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası Başkanlığı’na teslim edilmişti. Rapor, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından da gözden geçirildikten kısa bir süre sonra Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a iletilmişti.

Başbakanlığın talebi doğrultusunda, raporu Türkiye’de inceleyen uzman heyette ki bu kişiler bir elin parmaklarını geçmez, Mekin Onaran’da vardır.

Türkiye’nin erken Cumhuriyet döneminde yetişen, Cumhuriyet ile birlikte büyük karanlıktan aydınlığa doğru ilerlemiş, kulübüne, ülkesine ve milletine yıllarca hizmet eden Mekin Onaran Karşıyakalıydı.

19.12 Dünya Karşıyakalılar Günü’nde, Karşıyaka tarihinde artık yerini alacak bu büyük Karşıyakalıyı rahmet ve minnetle anıyorum.