Ayaktopu’nun Memleketimize Yolculuğu

Futbolun İngiliz Gemi Mürettebatı ile Osmanlı Kentlerine Gelişi ve İlk Kez Oynanması

Futbolun Osmanlı topraklarına girişi, 19. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşti ve bu süreçte önemli bir rol oynayan unsurlardan biri İngiliz gemi mürettebatıydı. İngilizlerin futbolu dünya geneline yaymaları, dönemin en büyük deniz gücü olan İngiltere'nin ticaret ve askeri faaliyetleriyle yakından ilişkilidir.

1. İngiliz Denizciler ve Futbolun Tanıtılması

19.yüzyılın ikinci yarısında İngiltere, sanayi devriminin etkisiyle ticaret ağlarını genişletmiş ve Akdeniz'de önemli bir varlık göstermeye başlamıştı. Bu dönemde İngiliz denizciler, Osmanlı İmparatorluğu'nun farklı liman şehirlerine sık sık uğramaktaydı. Selanik, İstanbul, İzmir gibi liman şehirlerini sıkça ziyaret etmişlerdir. Bu ziyaretler sırasında gemi mürettebatı, boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla futbol oynamaktaydı. Futbol, o dönemde İngiltere'de hızla popülerleşen bir spor olduğundan, denizciler arasında da yaygın bir eğlence haline gelmişti.

2. Osmanlı Kentlerinde Futbolun Yayılması

İngiliz denizcilerin futbolu Osmanlı liman şehirlerinde oynanması, yerel halkın dikkatini çekmeye başladı. İzmir, İstanbul, Selanik gibi kozmopolit yapıya sahip liman şehirlerinde yaşayan Osmanlı vatandaşları ve özellikle Levantenler, futbolu izlemeye ve oynamaya ilgi duydular. İngiliz denizciler, bazen yerel takımlarla dostluk maçları yaparak bu sporun yayılmasına katkıda bulundu. Bu durum, Osmanlı topraklarında futbolun ilk kez oynanmasına ve zamanla bir spor dalı olarak benimsenmesine zemin hazırladı.

3. İlk Kulüpler ve Organize Futbol

Futbolun Osmanlı topraklarında yayılması, 20. yüzyılın başlarında ilk futbol kulüplerinin kurulmasına yol açtı. İzmir'de Bornova'nın İngiliz yerleşimcileri tarafından kurulan futbol takımları, bu dönemde önemli bir yer tutmaktadır. Bu kulüpler, İngiliz denizcilerle yapılan maçlarla deneyim kazandı ve futbolun temel kurallarını öğrenerek Osmanlı gençlerine aktardı. İzmir gibi İstanbul'da da Rum, Ermeni ve Levanten toplulukların oluşturduğu futbol takımları, futbola olan ilgiyi artırdı.

4. Sonuç ve Kalıcı Etkiler

İngiliz gemi mürettebatının futbolu Osmanlı topraklarına tanıtması, bu sporun imparatorluk genelinde hızla yayılmasına katkıda bulundu. Bu süreç, Osmanlı gençliğinin futbolu benimsemesi ve kısa sürede bu sporun popülerleşmesini sağladı. Osmanlı'nın son dönemlerinde kurulan futbol kulüpleri, Cumhuriyet döneminde Türkiye'nin en köklü spor kulüplerine dönüşerek, futbolun ulusal bir spor dalı haline gelmesinde önemli bir rol oynadı.

İngiliz denizcilerin başlattığı bu süreç, Türk futbolunun doğuşuna ve gelişimine önemli bir katkı sağlamış ve futbolun Türkiye'deki köklü geçmişinin temel taşlarını oluşturmuştur.

İzmir’in Mekteplileri, İngiliz Denizcileri Yeniyor!

1950'de İzmir'i ziyaret eden HMS Euryalus isimli İngiliz Donanması takımıyla Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu arasındaki maçtan önce takım kaptanları hakem Sıtkı Eryal ve İsmet Sezgin'le birlikte verilen fotoğrafı değerli ağabeyimiz Fethi Aytuna’nun “Dinyakos” isimli bloğundan aldık.

Peki İsmet Sezgin kimdir?

Niçin bu maçta takım kaptanları ve hakemlerden oluşan seremonide yer aldı tam olarak bilmiyoruz. Gazetede, Karşıyaka Stadı’nda tribünlerde maçı arkadaşları ile birlikte ekipçe izlediklerini ve takip ettiklerini öğreniyoruz.

İsmet Bey’in biyografisini incelediğimizde, aynı yıl Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu’ndan mezun olduğunu öğreniyoruz. Belki de okulun bu organizasyonunun mümessili idi.

Biz tarihi bilgileri evraklardan aktarmaya devam edelim.

İsmet Sezgin, 1928'de Aydın'da doğdu. İlköğrenimini Aydın'da, orta ve lise öğrenimini İzmir'de tamamladı. 1950 yılında İzmir Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulundan mezun oldu. Aynı yıl Denizli'de Emlak Kredi Bankası Şubesinde göreve başladı.

1952'de Denizli'de Demokrat Partiden İl İdare Kuruluna seçilerek politikaya atıldı. 1955 yılında Aydın'dan Belediye Başkanı seçildi. Bu görevinden, 27 mayıs 1960'ta Türk Silahlı Kuvvetlerinin ülke yönetimine el koymasından sonra tutuklanarak ayrıldı. Tutukluluk süresinin sonunda Aydın'da Adalet Partisi il teşkilatını kurdu. 1961 yılında yapılan milletvekili seçimlerinde Aydın Milletvekili oldu.

HMS Euryalus adlı sancak gemisinin ise, 1.Dünya Savaşı sırasında İngiliz Donanması ile birlikte İzmir’i bombaladığını biliyoruz.

Maça gazete sütunlarından bakarsak;

Limanımızı ziyaret eden İngiliz Euryalus kruvazörünün mürettebatından oluşan bir futbol takımı ile Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu arasında dün Karşıyaka sahasında bir futbol maçı yapıldı. Bu maçı, milli hakemlerimizden Sıtkı Eryar yönetti. Saat 15'te başlayan oyunun 12. ve 30. dakikalarında Fehmi'nin ve 33. dakikada Ramazan'ın attığı gollerle takımımız ilk yarıyı 3-0 önde kapattı.

İkinci yarıda misafir takımın santrforu Collins, penaltıdan attığı golle takımı adına bir şeref sayısı kazandırdı. Takımımız ise ikinci yarıda daha temkinli oynadığından başka gol olmadı ve maç 3-1 sona erdi.

Bu arada, maç esnasında statta bulunan muhabir ile İngiliz denizciler arasında geçen kısa bir konuşmayı da aktarmadan geçemeyeceğiz. İkinci yarının 15. dakikasında İngiliz forvetin yere düşmesi üzerine Sıtkı Eryar penaltı kararı verdi. Bu karara şaşıran İngilizler, neden penaltı verildiğini sordular. Hakemimiz, oyuncuyu yere düşürdükleri için penaltı kararı verdiğini söyleyince, misafir takım oyuncuları bu cevaba gerçekten üzüldüler ve böyle bir hareketin penaltıyı gerektirmediğini ifade ettiler.

İşte bu, fair play’in, sportmenliğin bir örneğidir ve bizim bu duruma gelmemiz için daha uzun bir yolumuz var.

Şimdi de bu dostça geçen maçta her iki takımın kadrolarını aktaralım:

Euryalus: Wilkinson - Clarke, Doyle (Kaptan) - Crummey, Collins, Pickford - Niven, Bryant, Symonds, Timson, Jessep.

Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu: Baha, Avni, İlhan - Ferit, Doğan, Doğan, Fikret, Mehmet, Ramazan, Lemi, Dündar.

İngiliz Donanması’na ait “Euryalus” isimli kruvazör subay ve mürettebatı, İzmir’i gezmiş, Kadifekale ve Yamanlar’a seyahat düzenlemişler. İzmir’in tarihi hakkında uzunca malumat almış ve İzmir’i seyretmişlerdir.

Karşıyaka Stadı’nda misafirlerin boks takımı ile Karşıyaka Spor Kulübü’nün boks takımları arasında maçlar yapılmış ve geminin albayı Parri tarafından gemide kokteyl verilmişti.

Bu vesile ile, Karşıyakamızın medâr-ı iftiharı Lemi Yerli’yi rahmetle anıyoruz. Fransa’da şehrimizi ve kulübümüzü temsil etmiş öncü isimlerin başında gelir. Dönemin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi olarak görebileceğimiz bu okulda çok sayıda Karşıyakalı yetişmiş ve İzmir sporuna hizmet etmiştir.

Hepsini saygı ve rahmetle anıyorum.